A@W Newsletter

De intergenerationele residentie is een nieuw idee, gebaseerd op een oud model. Behoudt dit idee zijn oorspronkelijke troeven na de omwentelingen die al meer dan een jaar de wereld op zijn kop zetten? En gebeurt dit zowel in de particuliere als in de openbare ruimtes? We nemen u mee in de analyse van Sipane Hoh, de Franse auteur van dit artikel.

Dit artikel is een bewerkte vertaling
van een basistekst geschreven door Sipane Hoh

Waar gaat het over bij intergenerationeel wonen? Een simpele definitie luidt als volgt: mensen van verschillende leeftijden leven samen en delen hun dynamiek en tijd. In het verleden gebeurde dit binnen uitgebreide families of hechte groepen mensen. Meer recent werd dit concept ingevoerd in een aantal tehuizen waar ouderen samenwonen en laat net dat een gegeven zijn dat kan veranderen tijdens een epidemie. Het ruime afgelopen jaar veranderde ons leven binnenshuis en in de openbare ruimte immers ingrijpend. Wat voor gevolgen heeft dit voor de intergenerationele woning? Behoudt die zijn oorspronkelijke troeven? 

© Pixabay

De voordelen van intergenerationele projecten zijn welgekend en de  - vooralsnog beperkte - succesvoorbeelden in Frankrijk en de rest van de wereld effenen het pad voor de toekomst. In een tijdperk waarin fysieke afstand, isolement en een gelimiteerd aantal contacten niet weg te denken zijn, is de kans groot dat we een toekomst tegemoet gaan waarin solidariteit een centralere plaats zal innemen. Vandaag de dag liggen onze prioriteiten in het beschermen van mensen en het opbouwen van een vermogen om in hun onderhoud te voorzien. Maar eenmaal deze pandemie voorbij is, zal het nodig - en zelfs van het allergrootste belang – zijn dat we de toekomstige manier van leven in vraag stellen. Daarbij kan intergenerationeel wonen, waarin ouderen zelfstandig verblijven maar tegelijkertijd deel uitmaken van een solidaire groep, een van de bouwstenen van een betere toekomst blijken.

© Mutations Architectes

Onderwerp van ideeënwedstrijd

In 2014 behaalde het Parijse architectenbureau Mutations Architectes de eerste prijs in een ideeënwedstrijd in het Amerikaanse Portland, waarbij intergenerationele huisvesting als onderwerp aangekaart werd. Het bureau nam een braakliggend terrein niet ver van het centrum van Saint-Denis, een sterk geïndustrialiseerde voorstad van Parijs, als uitgangspunt. Op die plaats stond toen een verlaten pakhuis, waarop het bureau verschillende constructies visualiseerde. Deze constructies bestonden uit woningen bestemd voor zowel studenten als bejaarden. In dit project kan elke bewoner gebruik maken van gemeenschappelijke ruimtes, zoals werkplaatsen of een gedeelde tuin, terwijl hij of zij ook over een eigen woonst beschikt en zo ook de gewenste privacy kan behouden.

“Het idee rond dit project draait rond het ‘bedenken van sequenties van het leven’”, legt de architect en medestichter Pierre de Montigny uit, die het ontwerp tot Auberge du dialogue des âges (Herberg van de leeftijdsdialoog) doopte.
Het ontwerp bracht niet enkel de jury aan het dromen, maar had ook effectief gerealiseerd kunnen worden. Jammer genoeg raakte het idee tot dusver niet verder dan het papier waarop het uitgetekend werd, en zien wij er vandaag de dag wel de noodzaak van in.

In de wereld

In Canada, Groot-Brittannië, België en elders zien al vele jaren lang intergenerationele huisvestingsprojecten het levenslicht. In het merendeel van de gevallen gaat het om projecten die door verenigingen worden beheerd, in de buurt van steden. Sommige residenties omvatten zelfs medisch aangepaste ruimtes voor oudere mensen. Deze laatsten kunnen aan het leven van de stad deelnemen wanneer zij dat willen of wanneer hun gezondheidstoestand dat toelaat. Ondertussen kunnen de andere bewoners, meestal jonge studenten, in de buurt gemakkelijk hun bezigheden uitoefenen.

© Luc Boegly

© Luc Boegly

In Frankrijk

In Frankrijk tellen we een aantal opmerkelijke verwezenlijkingen, die ons waarschijnlijk over enkele jaren ‘goesting’ zullen bezorgen om er nog meer te bouwen. Zo is er bijvoorbeeld een intergenerationele residentie in Rijsel, een initiatief van de projectleiding van Villa-Village, waarbij de werkzaamheden werden uitgevoerd door architectenbureau Stera. Verdeeld over twee gebouwen, biedt dit project onderdak aan bejaarden en studenten, waarbij elk individu thuis in een volledig uitgeruste accommodatie verblijft. Het ene gebouw stond er al vele jaren, terwijl het andere een met tact en zorg uitgevoerde, hedendaagse uitbreiding is.

Architecte Stefania Stera stelde het geheel op intelligente wijze samen. Zo bestaan de ontmoetingsruimtes uit een grote keuken, een binnenplaats, een wasruimte die tevens dienst doet als salon én een voor sommige bewoners noodzakelijke computerzaal. Deze ruimtes zijn essentieel om een minimum aan sociale binding te behouden.

© Stéphane Chalmeau

© Stéphane Chalmeau

Een al even functioneel voorbeeld is het agentschap a/LTA uit Rennes, gerund door Maxime Le Trionnaire. Dit nieuwbouwproject gerealiseerd door Gwenaël Le Chapelain en kreeg de naam La Lyre mee. Het bouwwerk bevindt zich in de ZAC Normandie Saumurois (nvdr: ZAC staat voor ‘Zone d'Aménagement Concerté’, een geïntegreerde ontwikkelingszone), ten noorden van Rennes. Het concept ontstond na verschillende stedelijke workshops tussen de verschillende exploitanten en architecten en resulteerde in een typische realisatie die nieuwe manieren van wonen benadrukt. Dit omvat onder meer vrije toegang voor starters, gedeelde en seniorenwoningen, dit alles met het doel het isolement te doorbreken. Een tot dusver nooit eerder gezien programma dat acht appartementen voor senioren omvat, een residentie voor samen gehuisveste studenten en nog een andere residentie voor gasten. Daarbij mogen we verder de gemeenschappelijke ruimte en tuin – allebei open en toegankelijk voor alle bewoners - niet vergeten.

Andere te onderzoeken woonvormen

Tot slot bekijken we het Scandinavische paviljoen van de Biënnale van Venetië 2021. Dat wordt dankzij de interventie van architectenbureau Helen & Hard uit Stavanger omgevormd tot een experimenteel samenlevingsproject. Het door het Nationaal Museum van Noorwegen gesteunde en gerealiseerde concept geeft ons een concreet voorbeeld van een intergenerationeel project, gebaseerd op participatie en delen.

We mogen zeker niet vergeten op te merken dat deze overal ter wereld opgezette en los van elkaar staande initiatieven bijdragen tot de verbetering van de dimensie van de gemeenschappelijke ruimtes, terwijl het idee van de privéruimte behouden blijft. Intergenerationele huisvesting vereist een actief engagement en een vrijwillige deelname van de bewoners aan het beheer van hun nieuwe levenskader. Waarschijnlijk vormen zij een alternatief tegen het isolement en versnellen ze het aanhalen van sociale banden, die weer van kracht zullen worden na deze pandemische periode die veel van onze gewoonten op hun kop zette. Architectuur vormt een belangrijk middel in het proces om dit te bereiken.