A@W Newsletter

Vrolijke rondingen die een centrale boodschap overbrengen: Het is geweldig dat mensen allemaal verschillend zijn.

Sociale verandering. De Anandaloy in Rudrapur baant de weg naar de toekomst - als architectuur en als instelling. Foto © Kurt Hörbst

Architectuur als instrument ter verbetering van het leven: met deze overtuiging begon de Duitse architecte Anna Heringer Anandaloy te ontwerpen in Rudrapur in Bangladesh. Anandaloy is een centrum voor gehandicapten en een kleine werkplaats voor de productie van eerlijke stoffen, die ‘Dipdii Textiles’ wordt genoemd. Haar gebouw is opgetrokken uit plaatselijke materialen zoals klei en bamboe en werd gebouwd met behulp van flink wat handenarbeid. Dit sluit nauw aan bij de gekende filosofie van de Duitse architecte, die een constructie ziet als veel meer dan louter een bouwwerk. Voor haar is het tegelijkertijd een echte katalysator voor de plaatselijke ontwikkeling van een streek, waarbij het budget terugvloeit naar de plaatselijke boeren en ambachtslieden, zodat er ruimte en middelen vrijkomen voor de volgende projecten. Anna Heringer deed al veel ervaring op met vijf eerdere projecten in Rudrapur, waaronder de METI-school. Die is voor haar een voortdurend leerproces, dat zich met succes verder ontwikkelde.

Er is niets in Anandaloy dat hier niet thuishoort. Foto © Kurt Hörbst

Bijzonder aan Anandaloy is dat er deze keer geen beroep gedaan werd op een Duits team om de werken te leiden, maar dat men integendeel een beroep deed op een plaatselijk bouwbedrijf. Bovendien nam een team van leem- en bamboewerkers uit het dorp deel aan de uitvoering van het project. Onder hen bevonden zich enkele gehandicapten. Het delen van kennis stond voor Anna Heringer centraal, evenals het zichtbaar maken van handicaps, die in Bangladesh vandaag de dag nog steeds worden gezien als een straf of slecht karma uit een vorig leven. De integratie van mensen met een lichamelijke of geestelijke handicap, die bij gebrek aan beschikbare therapie- en verzorgingsplaatsen aan hun lot zouden worden overgelaten, is dan ook een fundamenteel element van het hele project.

De vele rondingen van het gebouw zijn in deze streek niet gebruikelijk. Ook hier kiest Anna Heringer voor een nieuwe benadering van de architectuur. Foto © Studio Anna Heringer

Het geplande therapiecentrum kreeg uiteindelijk het gezelschap van een idee om een atelier voor kleermakers op te richten. Hierdoor kwam er nog een verdieping bij. Anna Heringer, die op deze manier een doeltreffend middel tegen de plattelandsvlucht creëerde, biedt zo vrouwen tegelijkertijd de mogelijkheid biedt om in hun eigen dorp een baan te vinden en helpt persoonlijk bij het toezicht op de nieuwe faciliteit: "Het concept was niet alleen om mensen met een handicap een therapeutische behandeling te geven”, vertelt ze, “maar ook om hen de mogelijkheid te bieden om in dit gebouw te leren en te werken en om betrokken te raken bij de gemeenschap. Iedereen wil nodig zijn."

Inclusiviteit is geen ijdel woord in Anandaloy. Hier krijgen mensen met een handicap de kans om te laten zien dat zij - en vooral zij - een waardevol deel van de samenleving zijn. Foto © Kurt Hörbst

Om de inhoud van het concept naar de buitenwereld toe te vertalen, werd als zichtbaar teken van deze inclusiviteit een grote hellingbaan gebouwd, die zich een weg baant naar de eerste verdieping. Dit architecturale gebaar riep veel vragen op bij de bevolking: Waarom is het belangrijk dat iedereen toegang heeft, of hij nu gezond is of niet? De twijfels en misschien de vrees voor contact die door deze nieuwe toegang werden gewekt, werden spoedig weggenomen. Noch de een, noch de ander kreeg bij Anna Heringer de mogelijkheid om het bouwmateriaal te kiezen. Heringer koos bewust voor klei en de sculpturale mogelijkheden ervan, om zo een sterkere identiteit te creëren, ook al wordt klei vaak gezien als een slecht en ouderwets materiaal. "Voor ons maakt het niet uit hoe oud het materiaal is. Het gaat om ons creatief vermogen om het op een eigentijdse manier te gebruiken. Om de schoonheid en de mogelijkheden van klei te laten zien, moet je er het beste uit halen en het niet gewoon behandelen als een goedkopere versie van baksteen."

Anna Heringer waardeert klei als een veelzijdig, duurzaam en innovatief bouwmateriaal, met heel veel potentieel. Foto © Stefano Mori

Het Anandaloy-gebouw in alle opzichten doorbreekt taboes: het maakt zich niet ondergeschikt, noch qua inhoud, noch qua vorm. De bogen die gebouwd zijn met de kleitechniek (deze wordt ‘cob’ genoemd) spreken boekdelen. In tegenstelling tot de andere gebouwen in de omgeving, die volgens een rechthoekig grondplan zijn opgetrokken, breekt het Anandaloy-gebouw met deze vorm. Het danst in bochten, de helling kronkelt speels rond de binnenstructuur.

Het Anandaloy-gebouw is nauw verbonden met de site door het gebruik van de plaatselijke materialen klei en bamboe. Net dat maakt het gebouw zo authentiek. Foto © Stefano Mori

De strategie van alle projecten van Anna Heringer, waarbij het niet uitmaakt of die in een Europese, Aziatische of Afrikaanse context worden uitgevoerd, bestaat uit het gebruik van plaatselijke materialen en energiebronnen, met ingebrip van handenarbeid die gecombineerd wordt met globale knowhow. Dit engagement werd in 2021 bekroond met de Philippe Rotthier Europese Prijs voor Architectuur.

In het kleermakersatelier verwerven de vrouwen uit de regio dankzij hun zelfgeproduceerde werk voor zichzelf wat meer onafhankelijkheid en zelfvertrouwen. Foto © Günter König

Dit artikel is een bewerkte vertaling van een basistekst geschreven door Barbara Jahn met vertalingen door Jan Hoffman.