Het werk van architecte Carme Pinós, die kan terugblikken op een lange en succesvolle carrière, weerspiegelt een diepgaande reflectie tussen het architectonische object en zijn omgeving.
Architecte Carme Pinós richtte haar eigen architectenbureau op in 1991. Foto © Antonio Navarro
Over de studio die zij leidt, zegt Carme Pinós het volgende: "Wij zien architectuur als iets levends, dat in staat is wortel te schieten en zichzelf te voeden van de bodem die ons omringt. Wij zien het als een aanzet tot relaties, een plaats met kruispunten en ontmoetingen."
Toen Carme Pinós in 2021 de Nationale Architectuurprijs ontving, de hoogste onderscheiding van het beroep in Spanje, benadrukte de jury niet alleen de consistentie en uitmuntendheid van haar carrière, maar ook de sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid van haar projecten, evenals haar grensoverschrijdende activiteit die de dialoog tussen architectuur en andere disciplines bevordert.
Escola Massana. Kunst- en designcentrum, Barcelona (2008-2017), onderdeel van de herinrichting van Plaça de la Gardunya in de oude binnenstad van Barcelona. Foto © Duccio Malagamba
Carme Pinós werd in 1954 in Barcelona geboren en studeerde af in de architectuur en stedenbouw aan de Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Barcelona. Ze maakte deel uit van een lichting die vier vrouwen op 200 mannen telde. Ter vergelijking: tegenwoordig zijn er meer vrouwen dan mannen in de architectuurklassen. Hoewel haar werk al heel vroeg de aandacht trok, behoren de kantoortoren Cube I in Guadalajara, Mexico (2002-2005) - waarvan het model in 2006 door het MoMA in New York werd aangekocht voor de permanente architectuurcollectie - of het departementsgebouw op de campus van de WU in Wenen waarschijnlijk tot de projecten die haar de grootste internationale bekendheid hebben bezorgd. Sinds 2010 zijn er ook verschillende maquettes van haar werken te zien in het Centre Pompidou in Parijs.
Carme Pinós pakte talrijke projecten aan in de verschillende gebieden van architectuur, landschapsarchitectuur en stedenbouw. Het zou een enorme opgave zijn om ze allemaal op te sommen, maar ik zal me concentreren op één specifiek project in Barcelona. Omdat het de stad is waar de architecte geboren is en waar zij haar bureau heeft, maar ook omdat ik haar verschillende malen heb kunnen bezoeken. Dit complex omvat de ontwikkeling van Plaça de la Gardunya met het nieuwe hoofdkwartier van de Massana School voor Kunst en Design, een nieuw woonblok en de nieuwe achtergevel van de iconische Boqueria-markt op de Rambla in het historische stadscentrum van Barcelona.
Massana School. Het grote centrale atrium, doorkruist door een sculpturale trap, fungeert als een stedelijke doorgang. Foto © Duccio Malagamba
Het Plaça de la Gardunya, dat een halve eeuw lang een parkeerterrein was, werd na de herinwijding een openbare ruimte die door de stadsbewoners kon worden gebruikt. Het bijzondere is dat het plein ook de negatieve kant laat zien van de door Pinós ontworpen constructies. Het is een project gebaseerd op een zorgvuldige zoektocht naar sporen van de plaats, ingebed in de vitale intensiteit van de wijk Raval. De gebouwen vermijden oppervlakkige frontaliteit en drijven mee met de stroom van mensen, waardoor ze hun eigen persoonlijkheid tonen: de school is representatief en abstract, de wooneenheden zijn gemaakt op huiselijke schaal, met het ene woonhuis tegen het andere, waarbij in de nieuwe orde de gevels overhellen naar de markt, waardoor een nieuwe band ontstaat met de geschiedenis van deze plaats. In alle gevallen worden ruimten gecreëerd in relatie tot de omgeving en die zijn allemaal met elkaar verbonden.
Hotel Son Brull, Mallorca (2016-2019). Het project wil deel uitmaken van het landschap, het vormt een symbiose tussen wat werd gebouwd en de natuur. Foto © Ruben Besco
Een minder bekend facet van Pinós is dat van productontwerpster, waarmee zij een decennium geleden is begonnen. De collectie ‘Objects‘, geproduceerd door haar eigen studio, omvat containers en multifunctionele elementen waarin gevouwen plaatstaal en hout een expressieve esthetiek vertonen, met een filosofie die erop gericht is met een minimum aan middelen en materialen in behoeften te voorzien.
In Spanje is het gebruikelijk dat veel vrouwelijke architecten een atelier delen met hun partner. Carme Pinós heeft evenwel sinds 1991 haar eigen studio, waarvan het prestige wordt gemarkeerd door haar voor- en achternaam. In haar beginperiode werkte zij wel samen met de befaamde architect Enric Miralles, met wie zij zowel beroepsmatig als persoonlijk nauw verbonden was en met wie ze de begraafplaats van Igualada (1985-1991) ontwierp, een vroeg en vernieuwend werk dat hen grote internationale erkenning opleverde. In deze stad, op 70 km van Barcelona, hebben zij, door een unieke breuk in de aarde aan te brengen in de vorm van een Z-vormig pad op verschillende niveaus en een plaveisel van gevallen bladeren dat na verloop van tijd zou bezinken, de aanzet gegeven tot een keerpunt dat nieuwe normen stelde voor de inrichting van begraafplaatsen en gedenktekens voor overledenen.
MPavilion (2018), Melbourne, ontworpen door Carme Pinós. Foto © John Gollings
In de loop van haar professionele carrière nam Carme Pinós talrijke prijzen in ontvangst, waaronder de ARVHA 2017 (Internationale Franse prijs voor vrouwelijke architecten), de Richard J. Neutra Medaille van de Polytechnische Universiteit van Californië en de Berkeley Rupp Prijs 2016 voor haar bijdrage aan de promotie van vrouwen in de architectuur en haar sociale betrokkenheid. Ook ontving zij in 2015 het Creu de Sant Jordi van de Catalaanse regering voor haar bijdrage aan de cultuur en de verdediging van burgerlijke waarden. De meest recente onderscheiding is de Arnold W. Brunner Memorial Award 2022, de belangrijkste prijs van de American Academy of Arts and Letters. Daarnaast doceert zij aan verschillende universiteiten over de hele wereld.
Dit artikel is een bewerkte vertaling van een tekst geschreven door Marta Rodríguez Bosch