Dag Boutsen: “Een mooiere toekomst kan enkel als je tal van zaken in vraag durft te stellen”
Wanneer je een respectabele leeftijd bereikt, horen daar feestelijkheden bij. Dit jaar viert de Orde van Architecten Vlaamse Raad zijn 60ste verjaardag en dat zette de Orde ertoe aan om zijn zegen te geven aan een vijfdelige publieke debatreeks, waarbij telkens in een andere Vlaamse provincie een gevoelig thema wordt besproken. Een panel met ervaringsdeskundigen gaat de discussie aan, met als rode draad het bekijken hoe de Orde én het beroep gemoderniseerd kunnen worden.
door Jan Hoffman
De vijf thema’s illustreren hoe een herbekijken van tal van zaken verre van een overbodige luxe is. Dag Boutsen, de man achter de organisatie van deze thema’s, beseft dit als geen ander. Boutsen, die zelf van opleiding architect is, was tot anderhalf jaar geleden decaan van de Faculteit architectuur aan de KU Leuven, met campussen in Brussel en Gent, en is voor het grote publiek geen onbekende. Zo werkte hij vijf jaar geleden mee aan een tv-programma van Marcel Vanthilt, waarmee hij zijn streven om architectuur zo toegankelijk mogelijk te maken bij een breed publiek in de verf zette. Bij de Orde vertegenwoordigt Boutsen als lid het Nederlandstalig gesubsidieerd vrij onderwijs.
In januari vierde de Orde van Architecten zijn 60-jarige bestaan tijdens een receptie in Brussel. Foto © Isabelle Pateer
Van Dag Boutsen is eveneens geweten dat hij zeer begaan is met het architectenberoep in het algemeen en jonge mensen in de architectuur in het bijzonder. Hoe en waarom zette hij deze debatreeks op? En wat zijn de zaken waar een moderne Orde dezer dagen maar beter rekening mee houdt?
Dag Boutsen: “Ik heb eigenlijk een haat-liefdeverhouding met de Orde. Ik studeerde in 1986 af als architect, werkte ruim 20 jaar samen met Lucien Kroll aan tal van behuizings- en scholencomplexen in Frankrijk, Duitsland en Nederland, en gaf tegelijkertijd deeltijds les. In 2009 zette ik de stap naar het voltijds onderwijs en werd in 2013 decaan van de Faculteit architectuur aan de KU Leuven. Zo kwam ik dikwijls in negatieve manier in aanraking met de Orde.”
“Nog voor ik anderhalf jaar geleden stopte als decaan had ik me voorgenomen om me bij hen aan te sluiten en er mandataris te worden. Daarbij ging ik uit van het standpunt dat er iemand moest zetelen vanuit het onderwijs. Via dat engagement wilde ik een en ander in beweging zetten binnen de Orde en schreef ik mee aan een visie- en missietekst, waarin een aantal beloftes vervat zitten. Waar het op neer komt, is dat ik hoop bij te dragen tot verandering van de nog steeds ietwat oubollig in elkaar zittende Orde. De standpunten van de visie- en missietekst bevat een aantal standpunten en die goot ik in vijf debatten voor de viering van hun 60-jarig bestaan.”
Dag Boutsen (uiterst links) als decaan tijdens een rondleiding aan de faculteit voor architectuur in Gent. Foto © KU Leuven
Hete hangijzers
Als we Dag Boutsen polsen naar de vijf debatten, die allemaal gemodereerd worden door Goedele Wachters, legt hij uit dat er enkel thema’s insteken die aansluiten bij de discipline architectuur en die tegelijkertijd de rol van de Orde in vraag stellen. Hij haalt er een aantal hete hangijzers uit om verder toe te lichten wat er volgens hem allemaal moet aangepakt worden.
Dag Boutsen: “Eén debat hebben we al gehad, daarin ging het over de architectenweg van 1939, de zogenaamde monopoliewet. Dat alleen al illustreert waar het misloopt. Er schort heel wat aan die wet, maar hij werd nooit aangepast. Hetzelfde geldt in grote mate ook voor wat in het thema van het tweede debat aan bod komt en dat op 30 maart plaatsvindt in Hasselt. Daarin zullen we het hebben over het concept stage. Dit concept is eeuwenoud, maar is allang niet meer aangepast aan de configuratie van architectenbureaus overal in België en internationaal. De kleinere bureaus lopen in aantal terug, terwijl de middelgrote en grotere groeien. Dit betekent dat bureaus steeds meer ervaringen in diverse specialiteiten in huis halen en waar nodig tijdelijke consortia maken voor het bekomen van de nodige knowhow in een steeds complexer wordende job.”
“Het is een verhaal van niet enkel regelgeving die toeneemt, ook de verantwoordelijkheid van de architect blijft veel te groot, terwijl er sociaal heel wat vernieuwing is. Het gevolg is dat bureaus vergroten en medewerkers samenkomen, waardoor het concept van de stage totaal achterhaald geworden is, je kunt onmogelijk nog alles weten. Bovendien komen veel architecten uiteindelijk zelfs niet eens in het beroep terecht. Zo wees een Europese survey uit dat 25 tot zelfs 40 procent van de afgestudeerde architecten uiteindelijk iets totaal anders doet dan datgene wat we beschouwen als de klassieke architect. We deden deze survey over aan onze eigen faculteit en daar stelden we net hetzelfde vast. De conclusie is dat architectuur allang niet meer een discipline is die louter gericht is op het architect worden en dat betekent dat je zaken als het fenomeen stage moet bijsturen.”
Het tweede debat vindt op 30 maart plaats in Hasselt, aan de PXL Hogeschool. Foto © PXL Hogeschool
“Eigenlijk staat de hele discussie over wat je in een opleiding moet kennen en kunnen op losse schroeven. Het gaat niet langer over het klassieke uitoefenen van de architectuur, maar over het loslaten van enggeestig denken en onder meer nadenken over welke skills je later het meeste nodig hebt uit je opleiding. Dan kom je niet uit bij het kunnen tekenen of ontwerpen, maar bij zaken als stressbestendig tegen deadlines en in team kunnen werken, falen goed verteren, vernieuwing bedenken,… enzovoort. Het gaat dus telkens om emotionele of sociale skills. Als je dat weet, moét je gewoon je curriculum aanpassen. Wat betekent dat je ook in je stage aan dergelijke skills aandacht moet geven. Als je dan merkt dat er in geen énkele directieve zelfs maar aandacht gegeven wordt hieraan, dan weet je dat je de zaken eens moet bekijken door een andere bril.”
Young Wolves’ view
Bij het derde debat, dat plaatsvindt tijdens de event Architect@Work Kortrijk staan alweer jongeren centraal. Onder de titel ‘Young wolves’ view’ gaat het over jonge architecten, hun ambities en verwachtingen.
Dag Boutsen: “Ook dit thema illustreert dat een fenomeen als de Orde vandaag de dag veel meer moet zijn dan een administratief orgaan en dat men moet durven de capaciteit en functie ervan aan te passen aan de realiteit. De wereld van 60 jaar geleden was totaal anders dan nu, voor zaken als tuchtcommissies, bijvoorbeeld, is er nog nauwelijks een draagvlak.”
“Voor dit debat nodigen we in het panel diverse spraakmakende, jonge bureaus uit en vragen we hen wat zij denken dat een orde moet doen. Wat betekent de Orde voor hen vandaag? We merken hoe wat wij ‘jonge wolven’ noemen, af te rekenen krijgen met tal van problemen en dat we de ambitie moeten hebben om duidelijk na te gaan hoe de Orde hen kan ondersteunen in hun job in de echte wereld. Hoe pak je de dagdagelijkse problemen van een jong bureau aan, wat doe je aan het tekort aan erkenning, waarom moet er onderbetaald gewerkt worden in een stelsel waar schijnzelfstandigheid de norm lijkt, enzovoort.”
Later op het jaar komen in de resterende twee debatten nog andere zaken aan bod. Eerst is er ‘Provincialism versus Globalisation’, waarna ‘Architecture, (as) a mindset’, het jubileumjaar afrondt.
Dag Boutsen: “En ook die twee hebben het over prangende problemen waarover nagedacht moet worden. Zo draait het bij het eerste debat of het überhaupt nog wel actueel is om provinciaal te denken? Bij het andere gaan we veel verder dan bekijken wat het betekent om architect te worden. Je moet tegelijkertijd stilstaan bij wat het betekent architect te zijn en te blijven. Ook daarin moet je als Orde de omslag maken. De wereld van vandaag is onherroepelijk veranderd, met onder meer jonge mensen die allang niet meer louter binnen de eigen landsgrenzen blijven.”
Dag Boutsen: “De standpunten van de visie- en missietekst voor de Orde van Architecten bevat een aantal standpunten en die goot ik in vijf debatten voor de viering van het 60-jarig bestaan”. Foto © European Association For Architectural Education
Resterend programma publieke debatten Orde van Architecten
- 30 maart: Internship improved: Nieuwe paden voor een volwassen stageproces, PXL Hogeschool, Hasselt
- 11 mei: Young wolves’ view - Jonge architecten, hun ambities en verwachtingen, Architect@Work Kortrijk
- 23 september: Provincialism <=> Globalisation - Naar een betere Orde van Architecten, De Warande, Brussel
- 9 november: Architecture, (as) a mindset - Architect worden. Architect zijn. Architect blijven, Gent