Hoe kunnen we de steden waarin we wonen en werken een mooiere toekomst bezorgen? Een van de methodes om dat te doen, is door de blik te richten op de kunstwereld. Daarin vinden we een aantal onderzoeksprojecten terug, die via een samenwerking met deskundigen alternatieven formuleren voor de steden van morgen.
Het project ‘Geo-Luz’ van kunstenares Samira Benini. Of hoe je de openbare ruimte verlicht met behulp van… bacteriën. Foto © Samira Benini
Kunst kan op verschillende manieren worden gedefinieerd. Een interessante vertrekbasis is hoe een personage in Ali Smiths roman ‘Summer’ (uit haar veelgeprezen tetralogie ‘Seasonal Quartet’) het verwoordt: "Kunst is het moment waarop je iets ontdekt en veranderd wordt door een element dat je tegenkomt. Het is iets dat je zowel in jezelf als buiten jezelf meeneemt en dat je terugbrengt naar jezelf. Het is een schok die ons terugbrengt naar onszelf".
Wij stadsbewoners zijn het zo gewoon te leven met aspecten die ons schaden dat we ze uiteindelijk als normaal of onomkeerbaar beschouwen en deze in ons bestaan integreren. Ongezonde lucht en overmatige vervuiling, een tekort aan natuur, het overwicht van het wegverkeer op voetgangers, het gebrek aan evenwicht tussen de plaatselijke bevolking en de toeristen, het gebrek aan openbare huisvesting en mensen die op straat leven... Het gaat om een vaak repetitief en vastgeroest discours van overheden en politici, dat het gevoel van stagnatie versterkt.
Misschien is dat de reden waarom steeds meer kunstenaars de meest dringende sociale en ecologische problemen in hun werk aan de orde stellen. Door de schok van de kunst kunnen we elk probleem in een nieuw licht zien en met hernieuwde energie oproepen tot verandering.
Samira Benini verricht veldwerk voor de ontwikkeling van ‘Geo-Luz’. Foto © Claudia Santibáñez
Tegenwoordig zoekt artistiek onderzoek dat inspiratie wil bieden voor de transformatie van steden antwoorden op concrete uitdagingen. In ‘Geo-Luz’ stelt de in Barcelona gevestigde kunstenaar Samira Benini een sculptuur voor de verlichting van stedelijke openbare ruimten voor, waarbij een bacterie elektriciteit produceert terwijl ze de bodem ontsmet. Dit gebeurt in een installatie die kunst en wetenschap vermengt. Haar onderzoek heeft tot doel een duidelijke vraag te beantwoorden: Hoe kunnen we micro-organismen integreren bij het ontwerp van duurzamere steden?
"Het project wil de rol van openbare verlichting in stedelijke ruimtes heruitvinden. Het gaat op zoek naar een symbiotische relatie tussen de kunstmatige en de natuurlijke wereld, die gericht is op een dieper begrip van het fundamentele belang van de natuur als partner in de stad," legt de kunstenaar uit.
Benini's lichtsculptuur wordt opgebouwd uit gerecycleerde elementen. De sculptuur is gedeeltelijk 3D-geprint met biomaterialen en wordt aangedreven door een bio-elektrische batterijcel. Dit is een project waarin uiteenlopende disciplines als microbiologie, biochemie, elektronische engineering en biodesign met elkaar verweven worden.
Lugh O'Neills vorige project onderzoekt momenteel de stedelijke ‘soundscapes’ van Barcelona. Foto © Pau Cabot
Componist en ruimtelijk geluidsontwerper Lugh O'Neill onderzoekt in het project ‘A geology of sound spaces’ dan weer het stedelijke weefsel en de soundscapes van Barcelona. Met een verhaal rond plaatsen die gekozen werden vanwege hun culturele relevantie en akoestische kwaliteit, is zijn uitdaging het vinden van een antwoord op de volgende vraag: Hoe creëren we een harmonieuzere stad?
Lugh O'Neill merkt op dat geluid ooit inherent was aan hoe mensen omgevingen waarnamen en begrepen. En hij herinnert aan wat massamediatheoreticus Marshall MacLuhan al aangaf: de auditieve zin is meer ontwikkeld in ongeletterde culturen, terwijl geletterde culturen bij de overgang naar het gebruik van tekst en visuele symbolen de auditieve gevoeligheid verliezen.
“Hedendaagse technologische ontwikkelingen kunnen die trend omkeren”, stelt O’Neill. “Zoals het motief van dit project erkent, duikt geluid weer op als een belangrijke factor voor het begrijpen en navigeren door de topografie en dynamiek van onze stedelijke ruimten. Het wordt een factor voor het beoordelen van het welzijn in steden".
O'Neill en Benini voor het CCCB in Barcelona, een samenwerkingscentrum van het EU-initiatief S+T+ARTS- ‘Het herstel van het heden'. Foto © Claudia Santibáñez
Beide projecten maken deel uit van het initiatief van de Europese Unie S+T+ARTS- ‘Het herstel van het heden’, waaraan 11 Europese landen deelnemen. Het doel is het tot stand brengen van allianties tussen artistieke, wetenschappelijke en technologische praktijken, die bijdragen tot de verbetering van de duurzaamheid van steden in een context van klimaatnood.
Deze twee projecten worden ontwikkeld in Barcelona, in samenwerking met het Centrum voor hedendaagse cultuur van Barcelona (CCCB), de Polytechnische Universiteit van Catalonië (UPC) en Sonar+D. De kunstenaars werken samen met deskundigen uit verschillende disciplines aan een artistiek prototype dat concrete antwoorden biedt op de gestelde vragen.
Dit is een door Jan Hoffman bewerkte vertaling van een artikel geschreven door Marta Rodríguez Bosch