Dat we maar beter omzichtig kunnen omspringen met onze toekomst zou inmiddels gemeengoed moeten zijn. Waar vinden we de mooiste voorbeelden in de architectuur van een bedachtzame aanpak, vragen we ons in diverse van de volgende newsletters af? Deze keer komen we uit bij ingenieur-architect Bruno Deraedt, mede-oprichter van BAST architects & engineers, die sinds het begin van het huidige academiejaar ook docent regenerative design voor architectuurstudenten is aan de KU Leuven. Deraedt is vooral gekend als een man met een bijzondere voorliefde voor en een diepe kennis over houtbouw.
door Jan Hoffman
“Alles begint bij mij door een grote voorliefde voor de natuur, wat betekent dat ik zo ecologisch mogelijk ontwerp. Zo kom je al snel uit bij een nadruk op houten gebouwen en de daarbij horende berekeningen. Ik schat dat 80 procent van het werk van BAST architects & engineers bestaat uit hout of een combinatie van hout met beton of baksteen. Enkel waar het niet anders kan, wordt er gekozen voor andere materialen, al blijft telkens de nadruk liggen op een inzet voor sociale duurzaamheid”, opent de man nog voor we ook maar halvelings een vraag hebben gesteld, wanneer we hem spreken bij het krieken van de dag. “We moeten evolueren naar een maatschappij waarbij de nadruk niet langer ligt op het verbruiken, maar het toevoegen van nuttige zaken voor mens en milieu. Dan kom je al snel uit bij het hergroeibare materiaal hout, dat je bovendien meerdere keren kunt hergebruiken als je er bedachtzaam mee omgaat.”
Bij Bruno Deraedt begint alles bij een grote voorliefde voor de natuur. Daarom ontwerpt hij zo ecologisch mogelijk.
Richten op architecten én aannemers
Voor Bruno Deraedt is het van bijzonder groot belang om niet enkel zijn collega’s architecten mee te geven hoe het volgens hem anders kan. Hij richt zijn pijlen tegelijkertijd ook op de aannemers, aan wie hij dikwijls avondonderwijs geeft en die hij tevens bereikt via diverse lezingen. Zoals binnenkort tijdens een reeks lezingen over houtbouw voor Bouwunie. Hij is ook in volle ontwikkeling van een nieuw bedrijf ‘SymBioBouwSchap’, om deze kennis direct in projecten of bij andere bouwprofessionals in te zetten.
“Ik geef onder meer mee hoe ik merk dat er de laatste jaren steeds meer interesse is om met hout te werken, daar waar het vroeger vooral om steen ging. De reden daarvoor is gekend, hout slaat CO2 op, wat de uitstoot van dit broeikasgas laat dalen. De architect probeer ik er daarenboven van te overtuigen dat hout gewoon een materiaal is dat je kunt beheren met een hoog niveau van ambacht. Je kunt het inzetten met aandacht voor esthetica en kneden naar je eigen ideeën, geweldig toch? Bovendien kun je het ook in projecten visueel verstoppen als je puur uit bent op sterke duurzame kenmerken. Een bijkomend voordeel van hout zie ik bij het opdrachtgeverschap van architecten. Er is zoveel dat geprefabriceerd kan worden, je kunt het bouwproces op voorhand volledig voorbereiden in BIM, samen met de aannemer. Je hoeft dus niet langer het klassieke denken te volgen, waarbij je steeds begint met baksteen en pas later denkt aan de volgende stap. Wat velen ook vergeten, is dat de bouwtermijnen over het algemeen veel korter worden door deze werkwijze, waardoor je samen met de opdrachtgever voor een korter proces staat met minder impact op de omgeving. En misschien nog het belangrijkste van al: hout is een materiaal dat uitstekend past bij de steeds grotere focus op renovatie. Door zijn lichtheid en makkelijke inpasbaarheid valt het heel makkelijk in te werken, steeds met een regeneratief idee in het achterhoofd. Vergeet niet dat het renoveren van vastgoed ook het vasthouden van energie die er ooit ingestoken is, betekent. Dankzij hout herwaarderen we deze energie.”
Het circulaire bouwsysteem Woodular. Dit systeem is volledig modulair aanpasbaar.
Bouwsysteem Woodular
Een mooi voorbeeld van hoe de toekomst van de houtbouw er kan uitzien, merken we in de recente projecten waar BAST aan meewerkte: circulaire bouwsystemen waarbij verplaatsbare en uitwisselbare units of bouwelementen in hout ingezet worden in de snel veranderende samenleving en noden. Hierbij gaat het om de Mobble (en het inschuifhuis), de Structurez-structuur met de Circuwall panels (met Wood-inc) en Woodular (met De Noordboom). Elk in een traject apart waarbij ieder systeem zijn eigenheid heeft.
Met het in timmer- en schrijnwerk gespecialiseerde coöperatieve Noordboom ontwikkelde men een innovatief bouwsysteem dat de naam Woodular meekreeg. Dit bouwsysteem is volledig modulair aanpasbaar en kan bekeken worden in een demowoning in Ronse.
“Kijk je bijvoorbeeld naar de Woodular, dan vind je een volledig modulair aanpasbaar systeem van bouwelementen. Dit bouwsysteem voldoet aan alle technische voorschriften. Zo wordt het inzetbaar voor verschillende doeleinden. Dus niet enkel particuliere woningbouw, maar ook tijdelijke toepassingen zoals tuinkantoren, zorgunits, klaslokalen, daklozen- en vluchtelingenopvang …”
Het kinderdagverblijf Wiegelied in Oostende werd ontworpen via de prefabmethode. De keuze viel op hout en bio-based isolatiemateriaal.
“Woodular illustreert hoe je mee kunt werken aan een positieve milieu-impact. Hier gaat het immers om een modulair en circulair bio-based bouwsysteem, dat prefab bouwelementen op een flexibele manier combineert tot modules die onderling koppelbaar zijn in verschillende opstellingen. Bovendien zijn alle bouwelementen binnen een module uitwisselbaar en kunnen ze hergebruikt worden, waardoor ze hun waarde behouden. Het gevolg: gebouwen blijven eenvoudig aanpasbaar en uitbreidbaar volgens de wisselende noden en de beschikbare budgetten. Daarbij worden de toegepaste materialen gekozen met het oog op een duurzame toekomst: het frame bestaat uit houtskelet en de isolatiematerialen zijn nagroeibaar. Deze aanpak resulteert in een uiterst energiezuinig gebouw dat CO2 opslaat. Het past prachtig in ons verhaal van het terugkeren naar de basis en gebouwen te ontwerpen die door hun design minder techniek nodig hebben.”
Kinderdagverblijf Wiegelied
Een ander project dat de BAST-aanpak goed weergeeft, is er eentje van een aantal jaren geleden in Oostende. In de Koningin der Badsteden ontwierp men het kinderdagverblijf Wiegelied volgens de prefabmethode. Hierbij koos het stadsbestuur voor hout en bio-based isolatiemateriaal in een project dat aangepakt werd samen met het Veurnse Furnibo en Puur Bouwen voor de bio-based prefab. Het gaat specifiek om een kinderdagverblijf voor 72 kinderen, verdeeld over vier leefgroepen van 18 kinderen met gedeelde sanitaire voorzieningen. Het gebouw is voorzien van bijhorende kantoren, een multifunctioneel atrium, een keuken, wasplaats en de personeelsruimtes.
Bij Het Wiegelied werd de architectuur geoptimaliseerd in functie van de gezondheid van de kleine gebruikers.
“Dit is een gebouw dat zijn functies grotendeels ontwikkelt op het gelijkvloers, met enkel personeelsruimtes op de eerste verdieping. Op het perceel stond al een kinderdagverblijf dat deels werd gesloopt. De inplanting van het nieuwe gebouw bevordert een zeer flexibele terreinbezetting, omdat zowel een totale sloop van het bestaande gebouw als een toekomstige uitbreiding mogelijk wordt, die perfect kan aansluiten bij het nieuwe kinderdagverblijf”, legt Bruno Deraedt uit. “Bij Wiegelied optimaliseerden we de architectuur in functie van het belang van de gezondheid van de kleine gebruikers. We trokken een gebouw op volgens bio-ecologische principes, die steunen op materiaalkeuzes en energieconcepten met een zo positief mogelijke impact op de menselijke gezondheid en het milieu. We vertrokken bij dit alles van een houtskelet, met een opvulling van stro en kalkhennep. De strobouwwanden werkten we af met een traskalkpleister, voor de kalkhennepwanden kozen we bij de afwerking voor een plaatmateriaal uit accoya-fineer. Verder hebben alle gevelmaterialen een lange levensduur en vergen ze slechts een beperkt onderhoud.”
Toekomst modulair bouwen
We keren nog even terug naar het modulaire bouwen. Hoe ziet Bruno Deraedt daarvoor de toekomst op langere termijn?
Een heel recent voorbeeld van een inschuifhuis (Mobble) in Drongen.
“Het is duidelijk dat dit er meer en meer zit aan te komen, zeker in de stad, waar je er alleen al door het beperken van de werktijd en hoge werfoverlast mee scoort. Er staat wel nog het een en ander te gebeuren op die prefabmarkt, waarvan we nog maar de eerste fase beleven. Renovatie zal in de toekomst om veel meer gaan dan opkalefateren, het zal draaien rond toevoegen van elementen of zelfs het creëren van iets totaal nieuws op de plaats van het oude gebouw. Denk dan, bijvoorbeeld, aan zogenaamde inschuifhuizen (Mobble) die op nauwelijks enkele weken tijd de plaats van een voormalig rijhuis innemen.”
“Zeker is dat er maar beter ook een mentaliteitswijziging kan komen. Het besef moet ontstaan dat de toekomst niet bestaat uit het individueel renoveren van huisjes, maar dat we moeten gaan nadenken over collectieve oplossingen. Hoe dat gedaan moet worden, moet het voorwerp worden van een nog te voeren maatschappelijke discussie. En het durven in vraag stellen van het vooral Vlaamse mantra dat je eigen huis je verzekering voor je pensioen is. Voor mij zit de toekomst niet in de klassieke individuele manier van denken, we moeten vooral ook kijken wat wel en niet coöperatief kan.”
Alle beelden © BAST architects & engineers